Opiniestuk door Jan Boots, zaakvoerder CityD-WES

De Donut-economie van Kate Raworth maakt al even opgang. Deze econome draait een aantal zaken om. Ze gaat er niet langer van uit dat de natuur de ‘onbekende factor’ is van ons economisch systeem maar er samen met de mens het hart van vormt. Water, voedsel, inkomen, onderwijs, weerstand, een stem, banen, energie, sociale gelijkheid, gendergelijkheid en gezondheid zijn minimale sociale doelstellingen en onontbeerlijk in een inclusieve, duurzame economische ontwikkeling (de sociale eco-economie). Dit is de ondergrens, de binnenkant van de donut. Hebben we hier tekort van, is er hongersnood, armoede, ongeletterdheid, sociale ongelijkheid. Dat zitten we in het gat van de donut. De buitenkant zijn de grenzen van wat de natuur verdragen kan. Dan spreken we over vervuiling, verlies aan biodiversiteit, verzuring van de oceaan en ander onheil. Tot hier en niet verder. Iedere samenleving ontwikkelt haar beleid best tussen de twee lijnen in. 

Het circulaire model is een eerste uiting van dit donut-model, waarbij men zo weinig mogelijk materialen en grondstoffen verloren laat gaan. Men wil de natuur niet verder op de proef stellen, noch naar delving, noch naar overlast. Alleen wordt dit vandaag nog primitief, sector per sector, bedrijf per bedrijf georganiseerd.

Het wordt echt interessant en eco-economisch wanneer alles met elkaar verbonden is, waar de afvalstoffen van het ene bedrijf de grondstoffen vormen van het ander, waar warmte niet wordt uitgebraakt maar circuleert van fabriek naar de nabijgelegen woonwijk. De ambitie is niet langer om in functie van de louter economische groei te vervuilen, maar het land en de lucht waar men op of onder actief is te voeden en mee te laten floreren in een nieuw economisch systeem. Het economisch systeem kan niet langer alleen afhankelijk zijn van groei. We moeten evolueren naar een systeem waar groei irrelevant wordt, of alleszins ouderwets aandoet. De groei is namelijk niet onbeperkt en schiet op een gegeven moment door het dak van ‘onze’ planeet. Groei moet bloei worden om het ecosysteem op een gebalanceerde manier te laten draaien.

Dit geldt ook voor de stedelijke ontwikkeling. Met slimme technologieën proberen overheden het menselijk gedrag te meten, te beïnvloeden om het spanningsveld tussen de binnen- en buitenring van de donut maximaal te bespelen. Steden en gemeenten wensen voorzieningen aan te reiken om zij die uit de boot dreigen te vallen mee te krijgen. Infrastructuur moet er voor zorgen dat basisbehoeften kunnen ingevuld worden. Onderwijs zorgt voor weerbaarheid bij jongeren. Technologische investeringen dragen hiertoe bij. Slimme toepassingen rond afvalbeheersing en -verwerking, beheersbare en regelbare mobiliteitsstromen om werkverkeer, recreatief en schoolverkeer zorgvuldig op elkaar af te stemmen, het scheppen van een goed uitgerust kader voor bedrijfshuisvesting, detailhandel en dienstverlening om meer jobs te vrijwaren. Zolang de dynamiek botst binnen de twee randen van de donut, kan de samenleving, stad of binnenstad functioneren.

En dan is daar Covid19. De wereld staat stil en onze vertrouwde systemen vallen als een kaartenhuisje in elkaar. Is Covid19 oorzaak of gevolg of krijgt het virus juist meer kansen omdat evenwichten overschreden zijn? In welke mate wordt het soortelijk gewicht van de diverse sociale doelstellingen  nu veranderd en in welke mate weegt dit op de onderlinge verhoudingen?

Hier zullen nog veel boeken over geschreven worden. Feit is dat Covid19 een aantal processen in gang zal zetten die een vernieuwd ijkpunt of evenwicht mogelijk maken. Nieuwe technologieën zullen nog meer gaan waken over gezondheidsevoluties bij burgers, over testing en tracing. Dit zal impact hebben op massa-manifestaties en evenementen, op het druktebeeld in de binnenstad. Steden willen vermijden dat er weer een stevige hap wordt gezet in de binnen- of buitenrand van de donut. Door technologisch kort op de bal te spelen, kan snel gehandeld en gestuurd worden. Het mag duidelijk zijn, we zien hier maar het topje van de ijsberg.