We beleven ongeziene situaties voor veel sectoren, niet in het minst de handel en horeca. Uiteraard zijn de meeste takken uit de bedrijfswereld zwaar getroffen door Covid 19. Toch doet de aanblik van lege winkels en horecazaken en vooral lege handelskernen en binnensteden meer pijn aan de ogen dan de toestand in andere sectoren. Hier worden we immers dagelijks mee geconfronteerd. Áls we al in centrumstraten mogen rondlopen. De crisis die we meemaken moeten we aangrijpen om lessen te trekken. Het is ook een interessant moment om te zien wie de echte bondgenoten zijn die bereid zijn om de kleinhandel ook in de toekomst de zuurstof te geven die nodig is. Want niet alleen in de ziekenhuizen zorgt de coronavirus voor patiënten op intensive care. Wees er maar van overtuigd dat in de handelscentra de symbolische beademingstoestellen op veel plaatsen uit de kast worden gehaald.

De dynamiek terugbrengen naar je gemeente

Uitgerekend branches die extra gevoelig zijn voor e-commerce zoals fashion, vrije tijd en elektro krijgen een flinke dreun. En dat terwijl supermarkten rond de paasdagen recordomzetten draaiden en andere branches stilaan terug mogen opstarten, al dan niet met horten en stoten. Lokale overheden beseffen dat levendige kernen zuurstof geven aan de woon- en leefkwaliteit van hun gemeente of stad en denken hard na over de relance-maatregelen voor het post-corona tijdperk. Levendige kernen zijn ontmoetingsplekken. Er heerst een va-et-vient van mensen die om diverse redenen afzakken naar voorzieningen en winkels. Hier klopt het hart van iedere gemeenschap. Natuurlijk wil je deze dynamiek zo snel mogelijk terug in jouw gemeente. Hoe doe je dat? Lokale besturen piekeren erover en we zien een opbod van hoe hoog die ‘gratis aankoopvoucher’ voor de inwoners dan wel moet zijn, welke belastingen dan precies moeten worden afgeschaft, hoe snel een website voor afhaal- en onlineverrichtingen kan gelanceerd worden. De bedoelingen zijn alleszins zeer nobel. Maar moeten we niet uitkijken met Sinterklaas spelen via ondoordachte maatregelen die hun doel voorbijschieten?

Cadeaus uitdelen?

Sommige steden waren er 14 maart al klaar mee. Een relanceplan met ‘eten en drinken’ – sorry voor de woordspeling – voor iedereen in handel, horeca, bedrijfswereld en als het kan een geste voor elke inwoner. Het voordeel van snel handelen en duidelijk communiceren. Ondernemers lusten deze voortvarende aanpak. Andere steden nemen de tijd om grondig te onderzoeken wat wenselijk is en welke maatregelen deel moeten uitmaken van een totaalpakket. Verstandige aanpak en wellicht beter onderbouwd maar misschien lopen ze achter de feiten aan?

Natuurlijk is het populair om belastingen af te schaffen en cadeaus uit te delen. Maar de inkomsten voor de lokale besturen staan ook onder druk. Dit jaar zal het nog wel lukken. Volgend jaar zal de pil des te harder zijn, want inkomsten komen vaak via belastingen binnen en die zijn berekend op de toestand van het vorige jaar. Langs de andere kant worden heel wat gemeentelijke en stedelijke evenementen afgeschaft en dat biedt ruimte voor andere initiatieven.

De (nieuwe) rol van de handelskernen

Behalve de uitrol van maatregelen, moeten we ook nadenken over de rol van onze handelskernen in de toekomst. Tot voor kort waren autovrije zones populair en wilden we niet liever dat iedereen in dichte drommen door de straten kuierde. Vandaag moet er afstand zijn.

Gaan we nog in groepjes naar straatanimatie kijken of manifesteert de ‘beleving’ – waarvan iedereen de mond heeft maar waar niemand een eenduidige definitie van kan geven – zich op een volstrekt andere manier? Bijvoorbeeld door snel toe te komen en vlug terug te vertrekken? Impliceert dit een nieuwe visie op (auto)bereikbaarheid?
Stimuli vlak na de lockdown zijn zeker een hefboom om bestedingen op korte termijn te activeren. Toch zullen we ook moeten nadenken over structurele maatregelen op de langere termijn. We zien vandaag dat lokale kernen vaak ook nodig zijn voor de gewone dagdagelijkse verrichtingen en snelle boodschappen. Het zijn dus lang niet allemaal flaneercentra. Tot voor kort wilden we er niet van weten, vandaag zijn we blij dat er een dagelijkse gerichtheid is naar de kernen.
En er doemt nog een ander gevaar om de hoek. De verwachtingen richting overheden zullen niet altijd de oplossingen bieden waar we op hopen. Ondernemers moeten zelf ook de organisatie van hun zaak tegen het licht houden. Omnichannel, een begrip waar vooral mee werd gekoketteerd door specialisten en marketinggoeroes, lijkt vandaag de enige logische werkelijkheid. Ondernemers met koudwatervrees zullen nu wel moeten inzetten op fysieke, mobiele en digitale verkoopkanalen (alle/omni kanalen) willen ze überhaupt overleven.

Overleg en samenwerking tussen alle partijen

Als het op echte stimuli aankomt, dan hebben verhuurders wellicht meer in de pap te brokken dan overheden. De verhuurders moeten hun maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen. Ze moeten open staan om mee te denken over soepele, variabele huurvoorwaarden. Wil men een invulling op de lange termijn, dan gaan ze best aan tafel zitten met de ondernemer. Willen ze vooral op korte termijn geen verlies aan inkomsten lijden, dan bestaat de kans dat er binnenkort geen huurder meer opdaagt aan de gangbare tarieven. Of op zijn minst zullen zij worden opgezadeld met het imago van meedogenloze tollenaars.

Correcties op velerlei fronten dringen zich dus op. “Never waste a good crisis” zegt het spreekwoord. Zoals steeds zullen er niet alleen verliezers zijn, maar ook winnaars. Maar op korte termijn is elke steun welgekomen en worden maatregelen in nauw overleg genomen met alle partijen. Samenwerking was voorheen al het toverwoord, dat zal het nu meer dan ooit zijn.

Jan Boots
Jan.boots@cityd-wes.be
+32/473622033